Kazachstan jest olbrzymi. Gdyby w jego granice zapakować pozostałe kraje przez które przejechaliśmy to zmieściłyby się wszystkie post-sowieckie republiki. Tyle jeśli chodzi o rozmiar. Gdy spojrzymy na inną mapę, bardziej szczegółową to zobaczymy, że atrakcji turystycznych, parków narodowych i miast jest tu niewiele. Jeśli już są atrakcje, to dla pasjonatów. Miasta duchów, miejsce gdzie testowano bomby atomowe – Semipalatinsk, albo kosmodrom Bajkonur. Kazachstan na mapie jest wielkim, żółtym plackiem. W rzeczywistości to idealnie płaski, pustynny stepem z kilkoma pasmami gór na południowym wschodzie. W lecie wszystko wypala niemiłosiernie gorące słońce, zimą przychodzą czterdziesto stopniowe mrozy.
Przyjeżdzamy do Kazachstanu w połowie listopada. Wszystko już pokrył pierwszy śnieg, a po stepie hula zimny wiatr. Spóźniliśmy się. Sezon rowerowy się skończył. A przynajmniej ten czas, kiedy jazda na rowerze sprawiała przyjemność. Teraz to walka z naturą. Dłonie wyciągnięte do przodu i zaciśnięte na kierownicy szybko marzną, a wiatr wślizguje się z łatwością pod kołnierz kurtki pochylonego rowerzysty. Śnieg na nieposolonym i nieodśnieżonym asfalcie został ubity przez samochody i tiry na twardą warstwę niczym lukier na cieście. Nie jest bezpiecznie, nie jest łatwo. Na szczęście są pomocni ludzie. Już od granicy z Kirgistanem mamy propozycję podwiezienia. Wiktor akurat zawiózł rano transport zabawek do Bishkeku i wraca pustym samochodem dostawczym. Wprawdzie nie jedzie do samych Ałmat, ale przewozi nas przez górską przełęcz, która błyszczy w słońcu od lodu pokrywającego asfalt. Do samego miasta dojeżdzamy o własnych siłach, trzęsąc się z zimna znajdujemy najtańszy hostel przy dworcu.
Przewrotne pytanie. Jak zwiedzić olbrzymi Kazachstan bez wyjeżdzania z Ałmat? Najłatwiej pozwolić mieszkańcom nam o nim opowiedzieć.
Urok najtańszego hostelu w mieście jest taki, że nie zatrzymują się tam turyści. Ma beznadziejne opinie w internecie. Za to jest swojsko, gdyż mieszkają tam ludzie którzy przyjechali do miasta z prowincji szukać pracy. Doba hotelowa trwa do 18stej i o tej godzinie zaczął się dramat wyrzucanych ludzi, którzy nie zarobili na kolejną noc. Jest gwarno, życie toczy się w kuchni, gdzie mieszkańcy gotują wieczorne posiłki. Poznany w kuchni chłopak opowiada nam o swojej pracy ochroniarza. Pracuje trzy doby pod rząd, napędzając się sprawdzonym lekiem z apteki. Pieniądze są małe, ale on ma nadzieję szybko się wzbogacić. Opowiada nam historię człowieka, który wzbogacił się nosząc przy sobie specjalny amulet. On już taki zamówił, nam też szczerze go polecał. Można zamówić przez internet. Obawialiśmy się, że zamówimy niewłaściwy.
Ałmaty ma jasny podział. Całe miasto leży u podnóża gór. Jadąc od dworca pniemy się powoli pod górę do centrum. Pną się też ceny wynajmu, sowieckie bloki ustępują miejsca nowoczesnym wysokościowcom. Każdy chce mieszkać z widokiem na góry, nie wszyscy sobie jednak mogą pozwolić na taki komfort. Kolejne kilka dni przemieszkamy na 17 piętrze. Matthew, który nas gościł, jest doświadczonym rowerzystą. Przez 4 lata objechał świat. Pewnie dzięki temu jest wyrozumiały, gdy czekając na paczkę z zapasowymi częściami do rowerów, musimy przedłużać nasz pobyt o kolejne dni. Matthew uczy w prywatnej, elitarnej szkole. Większość przedmiotów jest wykładana w języku angielskim a nasz gospodarz uczy matematyki. Semestr zajęć kosztuje tyle, co najdroższe szkoły w Warszawie. Matthew odkłada pieniądze, aby za parę lat wrócić do Anglii i kupić sobie dom.
Historia trzaskających drzwi. Codziennie rano, kiedy Matthew wychodził do pracy o 7.30 ze swoim rowerem, drzwi zamykały się za nim z głośnym trzaskiem. Nie posądzaliśmy Anglika o złośliwość lub nieuprzejmość, drzwi miały niefortunny system zamykania a szeroki korytarz potęgował hałas. Pewnego dnia zagadał nas sąsiad i zaprosił do swojej daczy na spróbowanie wina własnej produkcji i biesiadę. Zaprosił jeszcze paru znajomych, żona przygodowała szaszłyki, wino lało się bez końca. Jak się później dowiedzieliśmy w rozmowie to właśnie hałaśliwe zachowanie było powodem zaproszenia. Kazachowie woleli się zaprzyjaźnić z nadzieją że sąsiad okaże im więcej szacunku o poranku niż żyć w cichej nienawiści.
W połowie naszego pobytu w Ałmatach postanawiamy dowiedzieć się więcej o Kazachach. Przeprowadzamy się do Altiara, który mieszka ze swoją mamą. Mama jest rodowitą Kazaszką jednak ze strony ojca w Altiarze płynie etiopska krew. Obydwoje są nauczycielami, dlatego nasze wieczory przy kuchennym stole są długimi lekcjami o kulturze i tradycjach. Snują opowieści o wielu plemionach z których wywodzą się Kazachowie (sami byli Najmanami). O różnicach w ich temperamencie i zwyczajach. Słuchamy o tym jak istotne są więzi rodzinne. Kazachowie znają swoje drzewo genealogiczne do 7 pokoleń wstecz a rola starszyzny w rodzinie jest bardzo istotna. Najstarsi członkowie rodu służą radą, zbierają się, aby rozstrzygać rodzinne konflikty i dbać o życie w zgodzie. Mogą porozumiewać się bez słów; gesty, przypadkowe na pozór wizyty, metafory, wszystko ma znaczenie. Nawet śmierć rodziców jest przekazywana w poetycki sposób; śmierć matki – „nie możesz już wejść do lasu” i ojca – „nie masz już widoku na góry”. Tak jak w społecznościach islamskich, poślubiona żona przechodzi do domu męża (po wystawnym i kosztownym weselu) i staje się odpowiedzialna za obsługę domu. Ich pierworodne dziecko jest „podarkiem” dla rodziców męża. Emerytowani teściowie zajmą się wychowaniem wnuków, przekazaniem tradycji rodu i pamięci o przodkach. Obdarowywanie się nawzajem jest ważnym elementem spajającym społeczeństwo. Jest też grą; można się licytować, ile jesteś w stanie zapłacić za informację którą mogę Tobie przekazać? My bez żadnej licytacji gotujemy obiad dla gospodarzy, naprawiamy maszynę do szycia, a oni obdarowują nas ciepłymi skarpetkami na dalszą drogę.
Altiar wychwala dobrobyt Kazachstanu. Zgadzamy się, że Ałmaty jest głównym miastem Azji Centralnej i tu współcześnie spotykają się szlaki handlowe z Chin, Rosji i Persji. Zboże, węgiel, metale, nowe technoleogie, system ubezpieczeń społecznych, nowoczesne szpitale. Kazachstan zdaje się być krajem dobrobytu w jego słowach. Dopiero spotkanie z polską nauczycielką i jej spojrzenie z na kraj z perspektywy obcokrajowca burzy ten obraz. Zastanawiamy się wspólnie czemu wszyscy pracownicy administracji i nauczyciele muszą posiadać konto w państwowym banku albo czemu większość mieszkańców dorabia jako prywatne taksówki?
Wracamy spowrotem do Matthew. Za oknem autobusu widać ośnieżone góry. Zaczął się sezon narciarski, w sklepach sportowych, w których na próżno szukamy zapasowych części rowerowych, ludzie ostrzą krawędzie nart albo wypożyczają łyżwy. Jest gdzie jeździć. Dwa duże ośrodki narciarskie na zboczach 4-tysięczników i Medeu – największe w Związku Radzieckim lodowisko przyciągają nie tylko miejscowych. Dla odmiany latem miasto staje się przyjazne pieszym i rowerzystom. Jan Gehl, duński specjalista od przestrzeni publicznych, przeprojektował regularną siatkę ulic w pieszo-rowerowe bulwary a dla autobusów wydzielił buspasy.
Przez ostatnie kilka godzin oglądamy Kazachstan z okien autobusu. Wprawdzie zapasowe części dotarły i rowery przygotowaliśmy do dalszej drogi jednak srogie fronty atmosferyczne z północy zbijają temperaturę do -13 stopni w dzień. Ciężko było także zaplanować wyjazd. Autobus do Chin miał odjechać pod warunkiem zebrania się wystarczającej ilości pasażerów. Codziennie dzwoniliśmy, aby się dowiedzieć że to jeszcze nie ten dzień. Ostatecznie w mroźną sobotę w pięć osób odjeżdzamy z dworca, jest kameralnie i nie ma problemu z zabraniem rowerów i sakw. Tak wyglądała oficjalna wersja gdyż parę kilometrów za dworcem autobus staje aby dobrać kolejnych, nieoficjalnych pasażerów. Panie w średnim wieku jak i mężczyźni z wielkimi pudłami. Przez ponad 25 godzin jazdy obserwujemy i dopowiadamy sobie ich historię. Panie przemycają biżuterię, panowie tajemnicze paczuszki, które upychają w kątach autobusu albo proszą nas o wzięcie przed granicą. Nasz autobus zostanie jeszcze wiele razy skontrolowany w Chinach, ale to już zupełnie inna historia.
Skomentowano (1)
Zupelnie inny świat:)