W Kirgistanie przywitał nas nie kto inny, jak sam Lenin. Tuż po przekroczeniu granicy pełnej lokalnych sprzedawców, w Oshu, drugim co do wielkości mieście, stał dumie wielki pomnik zamierzchłych czasów. Kilkumetrowy monument nie został zburzony, nie trafił też do Muzeum Pomników Niechcianych. Po prostu jest i już.
Wokół niego duże zamieszanie. Drogie samochody, lokalna muzyka, dostojnie ubrany tłum ludzi. Z tłumu wyłania się para młoda, po niej kolejna i kolejna. Wokół par młodych, a jest ich aż 10, kłębią się goście, zataczają kręgi, śpiewają rytmicznie pstrykając palcami. Na to grupowe wesele zjechali się z okolicznych wiosek. Mężczyźni w obowiązkowych tradycyjnych czapkach, kobiety z mocnym makijażem. Dopiero wiele dni później, w Biszkeku, student z Turcji powie nam, że wciąż wiele z tutejszych ślubów odbywa się zgodnie z niechlubną tradycją „ala kaczuu” czyli „łap i uciekaj”. Praktyka ta, choć oficjalnie zabroniona dotyczy porywania młodych kobiet i zmuszania ich do zamążpójścia za porywającego. Początkowo trudno nam w to uwierzyć, jednak gdy zaczynamy szukać informacji na ten temat, szybko znajdujemy różne wywiady i statystyki. Od tego momentu trochę inaczej patrzymy na mijające nas pary. Choć wiemy, że to tylko jeden z elementów tego kraju. Tak jak złote i srebrne pomniki Lenina, które można znaleźć rozsypane po całym Kirgistanie, nie świadczą one o tym, że Lenin jest szanowany i podziwiany. Ale każdy kraj ma swoje dobre i mroczne strony. Przez większość pobytu w Kirgistanie przebywaliśmy w swoim towarzystwie, jadąc nieśpiesznie górzystą ośnieżoną drogą z Oshu do Biszkeku.
Jesienna mglista atmosfera, rozległe góry, turkusowe rzeki tak nas hipnotyzują, że trudno uwierzyć, że są prawdziwe. Kolory wody, ziemi i nieba wyglądają tak, jakby były podkręcone w photoshopie. Te pocztówki uzupełniają zwierzęta: konie, owce, sroki i grube muchy. Ale to właśnie konie wiodą prym w kirgiskim pejzażu. Konie nie tylko zasilały carską armię, ale na przestrzeni wieków „towarzyszyły na każdym etapie życia koczownika: narodzinom dziecka, wesela, przybyciu ważnego gościa, pogrzebom. „(”Koń w kirgiskiej kulturze”, J. Ripart). Nam utkwił obraz kilkudziesięciu mężczyzn mknących na koniach w jednym kierunku. Gdy podjechaliśmy bliżej okazało się, że grają w „Ulak Tartysh”. To gra polegająca na tym, że dwie drużyny walczą o martwą owcę, którą podnoszą z ziemi i nie pozwalając sobie jej odebrać, umieszają w specjalnym punkcie. Koń był także obecny w Biszkeckim Narodowym Cyrku.
Żółto – zielony sowiecki budynek cyrku przypomina trochę statek kosmiczny. Przed występem, na zewnątrz budynku jazzowy zespół starszych panów zachęca do zakupu popcornu, świecących bransoletek i jabłek w karmelu. W środku arena z czerwonym dywanem, wokół drewniane krzesła, które zapełniały się w każdej minucie. Gdy tylko na estradę wszedł konferansjer ubrany w biały frak przypomniały nam się polskie plakaty cyrkowe Huberta Hilschera, Andrzeja Pągowskiegi czy Jana Młodożeńca. Całe przedstawienie z „Gośćmi z Afryki, Kazachtanu i Rosji”, zwierzętami, akrobacjami i klaunami było dla nas trochę zabawnym, trochę kiczowatym, trochę strasznym reliktem przeszłości. I nawet jeśli jesteśmy przeciwni cyrkowi ze zwierzętami to musieliśmy przyznać, że to co Kirgizi potrafią zrobić jadąc na koniu jest imponujące.
Jeszcze Polska nie zginęła. W Kirgistanie nie brakowało elementów polskości. Pierwsze w Jalal – Abadzie, nie tylko zatrzymaliśmy się na plebani u polskiego księdza, który 1 listopada zaprowadził nas na cmentarz polskich żołnierzy z Armii Andersa. Zapalamy jedyną świeczkę dla ponad dziewięćdziesięciu poległych. Później z Biszkeku, wraz z Polonią, świętowaliśmy 11 listopada. Pomimo tego, że od Polski dzieli nas już blisko 9000 km, w setną rocznicę odzyskania przez Polskę niepodległości mogliśmy usłyszeć nie tylko hymn Polski, ale także wiersze Szymborskiej, Tuwima i Mickiewicza.
W naszym odczuciu w Kirgistanie wytworzył się specyficzny dualizm kulturowy. Z jednej strony ciągle obecne są tradycje sprzed setek lat, nomadyczne gry, noclegi w prostych jurtach, wymuszanie zamążpójścia. Kraj ten przez swoje górzyste ukształtowanie był przez lata zapomniany. Dopiero po wcieleniu go do Związku Radzieckiego nastąpiły szybkie zmiany. Nowe drogi, elektrownie wodne, współczesne miasta, sowiecka kultura, rosyjski język. Wszystko nastąpiło na tyle szybko, że nie wyparło starego tylko umiejscowiło się równolegle. Nawet jeśli Kirgiz podjeżdża dżipem pod jurtę to nadal czci średniowiecznego, mitycznego bohatera narodowego – Manasa.
