”Tea makes everything better” – w londyńskich sklepach z pamiątkami można nabyć kubek z taką, podnoszącą na duchu sentencją. Zastanawialiście się kiedyś dlaczego herbata tak bardzo kojarzy się z Wielką Brytanią? 4 o’clock tea, afternoon tea, tea with milk, cuppa tea. Zapraszamy zatem na zamorską podróż w czasie. Kto był dobry z geografii ten znajdzie na południowym wybrzeżu Chin dwa mikro państwa: Makao i Hong Kong. A z historii może pamiętacie, że to pierwsze długo należało do Portugalii, a drugie do Wielkiej Brytanii. Teraz można połączyć fakty i napisać, że angielscy kupcy przypłynęli i sprowadzili herbatę do ich kraju. Nie, nie było tak prosto.
Tea! Bless ordinary everyday afternoon tea!Agatha Christie
Moda na picie herbaty w Anglii zaczęła się wśród arystokracji; był to trunek orientalny, bardzo drogi, a przy tym gorzki. Trzeba było go słodzić równie drogim i importowanym cukrem, a smak łagodzić mlekiem. Jak to zwykle bywa społeczeństwo naśladuje elity i picie herbaty stawało się coraz bardziej modne. A wraz z modą rosło zapotrzebowanie. Chiny były w tym czasie krajem zamkniętym i samowystarczalnym i nic, poza srebrną walutą, Anglia nie była w stanie zaoferować w zamian za złocisty trunek. Wywożenie srebra i płacenie nim było zupełnie nie rentowne. Anglicy jednak szybko rozwiązali ten problem. Statki z macierzystego kraju zabierały wełnę, którą wymieniano w Indiach (również Brytyjskich) na opium. Opium było szmuglowane do Chin, Chińczycy szybko uzależnili się od narkotyku i stworzył się nowy rynek do handlu. W przeciągu dwudziestu lat Brytyjczycy uzależnili ponad 10 milionów Chińczyków. Dynastia Qing, aby chronić swoich obywateli i rynek, zaczęła niszczyć transporty opium, co doprowadziło do dwóch Wojen Opiumowych. Chiny przegrały starcie z rozwiniętą flotą europejską i zostały zmuszone nie tylko do oddania Makao i Hong-Kongu, ale także otwarcia innych portów dla nielimitowanego handlu. Także handlu opium, które pogrążyło kolejne miliony Chińczyków i ich rodziny.
Co zostało z tej historii? Dwa miasta które wróciły pod skrzydła państwa chińskiego. Chociaż głównie są zamieszkałe przez Chińczyków, to zachowały swój europejski temperament. Makao spokojne, z pieszymi, wąskimi uliczkami, szybko zapełniającymi się chińskimi turystami przenosi nas w myślach na ulice Lizbony. Można kupić portugalskie pastéis de nata, słodycze, pamiątki. Zrobić zdjęcia na tle romantycznych ruin katedry. Wieczór spędzić w jednym z wielu kasyn i hoteli stylizowanych na Paryż lub Wenecję. Hong-Kong dla odmiany jest szybki, tętniący życiem. Niczym w Londynie, w piętrowych tramwajach i podziemnych żyłach płyną ludzie; z kawą ze Starbucksa, modnie ubrani, o poranku do centrum pełnego biurowców, wieczorem w przeciwną stronę, na peryferia, do małych i niebotycznie drogich mieszkań.
Centra Makao i Hong-Kongu są jak gra tetris. Na małej przestrzeni wertykalnie układa się klocki-budynki w podobnym kształcie, aby wypełnić każdą wolną dziurę. Oba kraje kuszą współczesnych przybyszy, szczególnie chińskich obywateli, w wyrafinowany, zakazany u nich sposób. W Makao wszystkie drogi prowadzą do ekskluzywnych kasyn w których doba nie rozgranicza się na dzień i noc, a na „granie” i „nie granie”. W Hong-Kongu tuż w pobliżu portu, skąpo ubrane panie oferują różne usługi, a ulotki zachęcają do skorzystania z erotycznego masażu.
Jedna rzecz jest wspólna dla obu krajów. Piękna, nietknięta natura. Miasta wcisnęły się w każdy możliwy skrawek płaskiego lądu, jednak strome wzgórza nie poddały się urbanizacji. Ta natura jest dla nas jak narkotyk, po czasie spędzonym w mieście szukamy jej gdzie tylko się da. W Hong-Kongu uwiodła nas na dużej. Gdy przenosimy się na niewielką wyspę Lantau, na dwa tygodnie wsiąkamy w dżunglę nasłuchując jej świergotania, rechotania, bzyczenia i chrobotania. Do tych wszystkich dźwięków bardzo szybko się przyzwyczajamy, tak jak do braku ciepłej wody podczas pobytu u Diny – Niemki, mieszkającej na wyspie od kilkanastu lat. W zamian za wikt i opierunek pomagamy jej w tworzeniu permakulturowej oazy. Budujemy z gliny, przerabiamy stare na nowe, uczymy się o symbiozie fauny i flory. Już pierwszej nocy nasz mikro pokój dzielimy z małą jaszczurką. Jaszczurka, oprócz swoich umiejętności zwinnego chodzenia po ścianie, tak nas nie dziwi, jak historia „ocalałego” koguta przechadzającego się w ogrodzie pomiędzy drzewami mango i bananowca.
Niegdyś w Hong-Kongu wierzono, że jeżeli umrze człowiek, jego duszę w zaświaty pomaga dostarczyć kogut. Po śmierci dusza transmitowana jest w ciało ptaka, którego należy wypuścić na wolność, aby tam został rozszarpany przez zwierzęta, a dusza mogła udać się tam, gdzie jej właściwe miejsce. Sprawę komplikuje fakt, że współcześnie posiadanie koguta czy kury bez licencji jest nielegalne. Czy to oznaczałoby, że ludzie na wyspie są nieśmiertelni lub to, że ich dusze nie mogą znaleźć właściwej drogi?
Ze śmiercią symbolicznie związany jest też motyl. – Motyl? ze zdziwieniem zapytaliśmy Isanę, patrząc na latające wokół wiosennych kwiatów motyle o najpiękniejszych kolorach na świecie. Ona przerażona ich widokiem opowiedziała nam jak w dzieciństwie straszono ją i inne dzieci. Zobaczenie motyla, w szczególności czarnego, oznaczało śmierć bliskiej osoby. I choć jest już dorosłą kobietą, bezgraniczny, paraliżujący strach w niej pozostał.
A i nie zapominajmy o bawołach i krowach, które niegdyś służyły miejscowym rolnikom w ciągnięciu pługów na polach ryżowych. W latach siedemdziesiątych rolnicy porzucili uprawy, a tym samym zostawili zwierzęta w samopas. I tak blisko 50 lat chodzą wolne po wyspie, przypatrując się wszystkim zmianom. Tym infrastrukturalnym i konsumpcyjnym. W czasie naszego pobytu kilka z nich z ciekawości zawędrowało do supermarketu, aby tam podelektować się owocami, których na wyspie coraz mniej.
Opuszczamy wyspę. Wracamy do zgiełku. Droga na lotnisko okazuje się nieprzejezdna dla rowerów. Wielopiętrowe skrzyżowania, wiadukty, wszędzie z przekreślonym znakiem jednośladu. Gubimy się wśród magazynów szukając bocznej drogi albo chociaż chodnika. W równie nieprzyjaznym dla rowerów Makao, w drodze na prom, dostaliśmy pierwszy mandat za przejazd przez most. Tam zignorowaliśmy zakaz. Policjanci na motocyklach znaleźli nas już po drugiej stronie. Nie dali się przekonać aby nas tylko pouczyć, a na pytanie którym mostem mogliśmy legalnie przejechać usłyszeliśmy, że żadnym.
